Kompletny przewodnik po żeń-szeniu: właściwości, zastosowanie i dawkowanie
Żeń-szeń to jedna z najstarszych i najbardziej cenionych roślin leczniczych, znana ze swojego wszechstronnego działania na organizm człowieka. Występuje w Azji i Ameryce Północnej, a jego nazwa pochodzi od chińskiego słowa „ren-shen”, co oznacza „człowiek-korzeń”. Charakterystyczny wygląd korzenia przypomina ludzką sylwetkę, co w przeszłości symbolizowało jego zdolność do wspomagania zdrowia całego organizmu.
Poszukaj ekstraktu z żeń-szenia zawierającego co najmniej 3-5% ginsenozydów. Dobra dawka początkowa to 100 mg na dobę.
Żeń–szeń słynie ze swoich specyficznych właściwości – niektórzy twierdzą wręcz, że jest on dobry na wszystko co jest oczywiście nieprawdą. Żeń-szeń nazywany jest z łaciny panaceum co oznacza środek na wszystkie dolegliwości, uniwersalne rozwiązanie. Czy szerokie zastosowanie żeń-szenia faktycznie wynika z jego bogatych właściwości leczniczych, czy też jest jedynie chwytem marketingowym? Dawniej Chińczycy uważali go za niezwykle skuteczny „afrodyzjak”. Uprawa rośliny jest niezwykle trudna, ze względu na jej szczególne wymagania klimatyczne. Korzeń żeń-szenia najlepszą jakość osiąga dopiero po kilku latach uprawy, przynajmniej 5-7 lat.
Rodzaje żeń-szenia
- Żeń-szeń Panax – Pochodzący z Azji Południowo-Wschodniej, najbardziej ceniony za swoje właściwości poprawiające pamięć, nastrój oraz redukujące poziom lęku.
- Żeń-szeń amerykański – Roślina o nieco odmiennych właściwościach adaptogennych, stosowana głównie w Ameryce Północnej.
- Żeń-szeń syberyjski (Łac. Eleutherococcus senticosus) – Adaptogen o unikalnych cechach, naturalnie występujący w Syberii, Chinach i Japonii. Wyróżnia się zawartością eleuterozydów i ich korzystnym wpływem na układ nerwowy i odpornościowy.
Skład chemiczny i aktywne związki
Korzeń żeń-szenia zawiera liczne bioaktywne związki chemiczne:
- Ginsenozydy (3-5%) – Główne substancje odpowiedzialne za działanie lecznicze żeń-szenia Panax.
- Eleuterozydy (w przypadku żeń-szenia syberyjskiego) – Związki adaptogenne wspierające funkcjonowanie układu nerwowego.
- Polisacharydy – Wzmacniają układ odpornościowy.
- Kwasy organiczne – W tym kwas kawowy i chlorogenowy, o silnych właściwościach antyoksydacyjnych.
- Fitosterole i lignany – Wspierające metabolizm lipidów i ochronę przed stresem oksydacyjnym.
Jak wzbogacić swoją dietę w żeń-szeń?
Obecnie żeń-szeń wchodzi w skład wielu preparatów takich jak: herbaty, napoje izotoniczne oraz napoje w tabletkach. Dobrym sposobem uzupełnienia diety w żeń-szeń jest wybór suplementów diety. Jednak, aby zauważyć pozytywne efekty należy stosować żeń-szeń regularnie i przez dłuższy czas. Jednak uwaga, spożywanie preparatów żeń-szeniowych w nadmiernych ilościach może doprowadzić do „zespołu żeń-szeniowego”, objawiającego się np. bólami głowy, sennością czy złym nastrojem. Jedna kuracja nie powinna trwać dłużej niż 2 miesiące.
Działanie adaptogenne żeń-szenia syberyjskiego opiera się na złożonych mechanizmach molekularnych i fizjologicznych. Roślina wpływa na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA), optymalizując wydzielanie hormonów stresu i poprawiając adaptację organizmu do różnorodnych czynników stresogennych. Eleuterozydy modulują aktywność neuroprzekaźników, w tym noradrenaliny i serotoniny, co przekłada się na lepszą regulację procesów energetycznych i poznawczych.
Dawkowanie i bezpieczeństwo stosowania
Standardowa suplementacja obejmuje dawki 300-1200 mg ekstraktu dziennie, przy czym zaleca się stosowanie w cyklach 8-12 tygodniowych z 2-tygodniową przerwą. Najlepsze efekty obserwuje się przy długotrwałym, systematycznym stosowaniu. Badania kliniczne potwierdzają wysoki profil bezpieczeństwa żeń-szenia syberyjskiego, jednak należy zachować ostrożność w przypadku:
- Osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe
- Pacjentów z zaburzeniami ciśnienia tętniczego
- Kobiet w ciąży i karmiących piersią
Interakcje i synergistyczne działanie
Żeń-szeń syberyjski wykazuje potencjał synergistyczny z innymi adaptogenami, takimi jak różeniec górski czy ashwagandha. Może również wzmacniać działanie preparatów witaminowo-mineralnych i antyoksydantów. Należy jednak zachować ostrożność przy łączeniu z lekami wpływającymi na układ sercowo-naczyniowy i nerwowy. Żeń-szeń może wzmacniać działanie innych adaptogenów, takich jak ashwagandha czy różeniec górski. Należy jednak unikać łączenia go z lekami wpływającymi na układ sercowo-naczyniowy.
Żeń-szeń to roślina o wszechstronnych właściwościach, która może stanowić cenne wsparcie dla osób przemęczonych, narażonych na stres oraz chcących poprawić swoją witalność. Stosowany regularnie i w odpowiednich dawkach przynosi wymierne korzyści zdrowotne, choć wymaga rozwagi i przestrzegania zaleceń dawkowania. Dzięki licznym badaniom naukowym, żeń-szeń zyskuje coraz większe uznanie zarówno w medycynie konwencjonalnej, jak i alternatywnej.
Kto powinien wspierać swój organizm żeń-szeniem?
Podstawową grupą, do której skierowany jest żeń-szeń, tworzą osoby które bardzo dużo pracują (lub uczą się) i nie mają wiele czasu na regenerację powysiłkową. Jeśli jesteś więc pracoholikiem czy studentem intensywnie wchłaniającym wiedzę, to żeń-szeń może być dla Ciebie. Drugą grupą są osoby dojrzałe, szczególnie po 40-stce, które chciałyby w znacznym stopniu pobudzić swój organizm, który z wiekiem traci witalność i potencjał intelektualny. Żeń-szeń polecany jest także osobom starszym, ponieważ dodaje on witalności oraz spowalnia efekt starzenia się. Istnieje również opinia, że żeń-szeń jest „afrodyzjakiem”, który może pomóc zwiększyć libido (popęd seksualny).
Czy warto stosować żeń-szeń?
Wiele badań i opinii w Internecie (co bardzie wiarygodne zdecydujcie Państwo sami) dowiodło, że żeń-szeń faktycznie pozytywnie oddziaływuje na zdrowie tzn. m.in. pobudza i wzmacnia organizm. Dlatego polecamy stosować żeń-szeń np. w postaci suplementu, szczególnie osobom podatnym na osłabienie odporności czy przemęczenie psychiczne i fizyczne.
Żeń–szeń słynie ze swoich specyficznych właściwości – niektórzy twierdzą wręcz, że jest on dobry na wszystko co jest oczywiście nieprawdą. Żeń-szeń nazywany jest z łaciny panaceum co oznacza środek na wszystkie dolegliwości, uniwersalne rozwiązanie. Czy szerokie zastosowanie żeń-szenia faktycznie wynika z jego bogatych właściwości leczniczych, czy też jest jedynie chwytem marketingowym?
Żeń-szeń to roślina o wszechstronnych właściwościach, która może stanowić cenne wsparcie dla osób przemęczonych, narażonych na stres oraz chcących poprawić swoją witalność. Stosowany regularnie i w odpowiednich dawkach przynosi wymierne korzyści zdrowotne, choć wymaga rozwagi i przestrzegania zaleceń dawkowania. Dzięki licznym badaniom naukowym, żeń-szeń zyskuje coraz większe uznanie zarówno w medycynie konwencjonalnej, jak i alternatywnej.
- Kowalczyk, E., & Wachowicz, B. (2009). Wpływ żeń-szenia na wybrane parametry funkcjonowania organizmu człowieka. Postępy Fitoterapii, 10(4), 191–197.
- Badania nad wpływem ginsenozydów na odporność i układ nerwowy.
- Molski, M. (2015). Adaptogeny w praktyce medycznej i sportowej. Medycyna Sportowa, 31(6), 417–423.
- Zastosowanie żeń-szenia w zwiększaniu wydolności sportowej i odporności na stres.
- Żmigrodzka, A. (2013). Wpływ ekstraktu z żeń-szenia na funkcje poznawcze u osób starszych. Polski Przegląd Neurologiczny, 9(1), 34–40.
- Omówienie efektów żeń-szenia na procesy poznawcze w starzejącym się organizmie.
- Mazurek, Ł. (2018). Fitoterapia w praktyce lekarskiej – żeń-szeń jako adaptogen. Wiadomości Zielarskie, 64(2), 45–50.
- Praktyczne wskazówki dotyczące dawkowania żeń-szenia w polskich warunkach.
- Szostak, J. (2021). Żeń-szeń w polskiej tradycji zielarskiej. Polskie Towarzystwo Zielarskie, dostęp online: zielarstwo.pl.
- Historia stosowania żeń-szenia w Polsce i tradycyjna wiedza zielarska.
