Witamina A

Witamina A to grupa związków chemicznych rozpuszczających się w tłuszczach, której najważniejszym związkiem jest Retinol (stąd też jej druga nazwa). Odkryta została w 1931 roku, natomiast zaraz po II wojnie światowej rozpoczęto jest przemysłową produkcję na skalę światową. Jej obecność staje się kluczowa w zachowaniu zdrowia wszelkich miękkich tkanek organizmu jak: skóra, paznokcie, oczy, błony śluzowe czy włosy. Witamina ta jest magazynowana w organizmie, więc nie ma konieczności codziennego jej uzupełniania. Skutki jej braku znane były już w starożytności i nazywane były kurzą ślepotą.

Funkcje witaminy A

• regulacja wzrostu i funkcjonowania komórek tkanki nabłonkowej,
• odpowiada za stan skóry, włosów i paznokci,
• reguluje aktywność tkanki kostnej w tym zębów,
• obniża poziom choresterolu we krwi i wspomaga funkcjonowanie układu krwionośnego,
• udział w gospodarce hormonalnej (hamowanie wydzielania tyroksyny – tarczyca),
• warunkuje rozwój komórek rozrodczych,
• czynnik wzrostu (współdziała z hormonem wzrostu) – zwłaszcza u dzieci,
• udział w odbieraniu bodźców wzrokowych.

Niedobór (hipowitaminoza) witaminy A

Najczęstszymi problemami związanymi z niedoborem witaminy A są:

• problemy ze skórą i naskórkiem (kruche paznokcie, łuszczyca, rogowacenie dłoni i stóp, wysypki),
• problemy z włosami (suche, łamliwe włosy, łysienie plackowate),
• problemy ze wzrokiem (pogorszenie wzroku, kurza ślepota – ślepota zmierzchowa),
• rogowacenie przewodu pokarmowego (brak apetytu, skłonności do biegunek),
• porowatość kości oraz zanik miazgi zębowej i zębiny,
• zahamowanie wzrostu u dzieci.

Z uwagi na spore zapasy witaminy A w wątrobie objawy niedoboru pojawiają się dopiero po kilku miesiącach od jej braku w spożywanym pokarmie.

Przedawkowanie (hiperwitaminoza) witaminy A

W przypadku nadmiernego spożywania witamy przez dłuższy czas mogą wystąpić zatrucia przewlekłe. Na początku zbyt duża ilości witaminy A w organizmie objawia się:

• drażliwością,
• zmniejszonym apetytem,
• swędzeniem,

Przy dłuższym utrzymywaniu się nadmiaru witaminy A mogą pojawić się objawy:

• zmęczenie,
• wypadanie włosów,
• bóle stawów i bóle kostne,
• zaburzenia w pracy wątroby i śledziony,
• zmniejszone uwapnienie kości mogące skutkować osteoporozą,
• w przypadku kobiet w ciąży hiperwitaminoza może skutkować wadami wrodzonymi u dzieci.

Istnieją przypadki śmiertelne spowodowane hiperwitaminozą A, spowodowane głównie spożyciem wątroby niektórych zwierząt. Głównie zwierzęta polarne mają wysokie stężenie tej witaminy – wątroba niedźwiedzia polarnego zawiera śmiertelną ilość witaminy A. W 100g znajduje się 1 800 000 [IU] – przekracza to ponad 300 razy dzienne zapotrzebowanie człowieka na tą witaminę.

Źródła witaminy A

Głównym źródłem witaminy A dla człowieka jest spożywanie wraz z pokarmem pochodzenia roślinnego prowitaminy A. Innymi ważnym źródłami są wątroby zwierząt (rzecz jasna poza polarnymi) oraz produkty mleczne. Dzienna dawka witaminy A to (wyrażona w różnych jednostkach): 1,5 [mg] – 1500 [µg] – 5000 [IU].

Tabela: Zawartość witaminy A w poszczególnych produktach (na 100g produktu) w [µg]: